Prakata

Artikel iki ngemot kumpulan latihan soal Bahasa Jawa kanggo siswa kelas 4 semester 2, lengkap karo kunci jawaban. Latihan soal iki disusun kanggo ngancani siswa anggone nyinaoni materi pelajaran lan nyiapake ujian semester. Soal-soal iki nyakup macem-macem materi, kalebu unggah-ungguh basa, tembung, ukara, geguritan, crita rakyat, lan liya-liyane. Kanthi nggarap latihan soal iki, siswa diarepake bisa luwih nguwasani materi pelajaran lan nambah rasa seneng marang basa Jawa.

Daftar Isi

1. Unggah-Ungguh Basa
2. Tembung lan Ukara
3. Geguritan
4. Crita Rakyat
5. Kunci Jawaban

1. Unggah-Ungguh Basa

Unggah-ungguh basa iku tata cara migunakake basa Jawa sing trep karo sapa sing diajak guneman lan ing ngendi guneman iku dumadi. Ana sawetara tingkatan basa Jawa, kayata:

• Ngoko Lugu: Basa sing digunakake kanggo guneman karo kanca sing akrab utawa wong sing luwih enom.
• Ngoko Alus: Basa sing digunakake kanggo guneman karo wong sing luwih tuwa utawa wong sing dihormati, nanging isih akrab.
• Krama Lugu: Basa sing digunakake kanggo guneman karo wong sing luwih tuwa utawa wong sing dihormati, nanging ora pati akrab.
• Krama Alus (Krama Inggil): Basa sing digunakake kanggo guneman karo wong sing luwih tuwa banget utawa wong sing drajate luwih dhuwur.

Latihan Soal Unggah-Ungguh Basa

1. Yen matur marang bapak utawa ibu, basa sing trep digunakake yaiku….
   a. Ngoko lugu
   b. Ngoko alus
   c. Krama lugu
   d. Krama alus

2. Ukara ing ngisor iki sing migunakake basa krama alus yaiku….
   a. Kowe arep menyang ngendi?
   b. Panjenengan badhe tindak pundi?
   c. Sampeyan arep lunga menyang ngendi?
   d. Awakmu arep lunga ngendi?

3. Tembung "mangan" yen dikramakake alus dadi….
   a. Nedha
   b. Maem
   c. Dhahar
   d. Nguntal

4. Tulisen ukara iki nganggo basa krama alus: "Aku arep lunga menyang pasar."

5. Gawea pacelathon (percakapan) cekak antarane murid lan guru sing migunakake basa krama alus.

2. Tembung lan Ukara

Tembung ikuUnit basa sing nduweni teges. Ukara iku rangkean tembung sing ngandharake gagasan utawa pikiran.

Latihan Soal Tembung lan Ukara

1. Gawea ukara saka tembung-tembung ing ngisor iki:
   a. Sekolah
   b. Buku
   c. Sinau
   d. Dolanan

2. Golekana tegese tembung-tembung ing ngisor iki:
   a. Andhap asor
   b. Gotong royong
   c. Rukun
   d. Jujur

3. Gawea ukara nganggo tembung entar ing ngisor iki:
   a. Adus kringet
   b. Gedhe endhase
   c. Tipis lambene

4. Jenise ukara manut isine ana pira? Sebutna!

5. Gawea tuladha ukara pakon, ukara pitakon, lan ukara pangajak.

3. Geguritan

Geguritan iku salah sawijining karya sastra Jawa sing awujud puisi. Geguritan biasane ngemot piwulang, nasehat, utawa gambaran kaendahan alam.

Latihan Soal Geguritan

1. Apa kang diarani geguritan?

2. Sebutna unsur-unsur kang ana ing geguritan!

3. Wacanen geguritan ing ngisor iki:

   Ibuk

   Ibuk…
   Katresnanmu tanpa upama
   Pengorbananmu tanpa wates
   Saka aku isih bayi nganti saiki

   Ibuk…
   Nyuwun pangapura yen aku kerep gawe kuciwa
   Nyuwun pangestu supaya aku bisa dadi anak sing migunani

   Ibuk…
   Matur nuwun kanggo kabeh katresnan lan pengorbananmu
   Aku tresna banget marang panjenengan

   • Apa tema geguritan ing ndhuwur?
   • Sebutna amanat (pesan) kang ana ing geguritan kasebut!
   • Gawea geguritan cekak kanthi tema "Sekolahku"!

4. Crita Rakyat

Crita rakyat iku crita sing urip lan ngrembaka ing masyarakat. Crita rakyat biasane ngemot piwulang moral lan nilai-nilai luhur.

Latihan Soal Crita Rakyat

1. Apa kang diarani crita rakyat?

2. Sebutna tuladha crita rakyat kang ana ing daerahmu!

3. Ringkesen crita rakyat "Timun Mas"!

4. Sebutna piwulang moral kang bisa dijupuk saka crita rakyat "Rara Jonggrang"!

5. Apa bedane crita rakyat karo crita legenda?

5. Kunci Jawaban

1. Unggah-Ungguh Basa

1. d. Krama alus
2. b. Panjenengan badhe tindak pundi?
3. c. Dhahar
4. Kula badhe tindak dhateng peken.
5. (Tuladha Pacelathon)
   Murid: "Sugeng enjing, Bu Guru."
   Guru: "Sugeng enjing, Nak. Kepiye kabarmu dina iki?"
   Murid: "Saenipun, Bu. Matur nuwun."

2. Tembung lan Ukara

1. (Jawaban bisa beda-beda)
   a. Aku saben dina sekolah.
   b. Aku duwe buku anyar.
   c. Aku seneng sinau basa Jawa.
   d. Aku dolanan karo kanca-kancaku.
2. a. Andhap asor: Rendah hati
   b. Gotong royong: Kerja sama
   c. Rukun: Harmonis
   d. Jujur: Tidak berbohong
3. (Jawaban bisa beda-beda)
   a. Para buruh adus kringet kanggo nyukupi kebutuhan urip.
   b. Bocah sing gedhe endhase iku ora disenengi kanca-kancane.
   c. Wong sing tipis lambene iku ora bisa dipercaya.
4. Telu, yaiku ukara kandha (pernyataan), ukara pitakon (pertanyaan), lan ukara pakon (perintah).
5. Ukara pakon: Bukaken lawang iku!
   Ukara pitakon: Sapa jenengmu?
   Ukara pangajak: Ayo padha sinau bebarengan!

3. Geguritan

1. Geguritan yaiku salah sawijining karya sastra Jawa sing awujud puisi.
2. Unsur-unsur geguritan: tema, amanat, diksi, rima, lan sapiturute.
3. • Tema: Katresnan ibu
   • Amanat: Kita kudu tresna lan ngajeni marang ibu.
   • (Jawaban bisa beda-beda)

4. Crita Rakyat

1. Crita rakyat yaiku crita sing urip lan ngrembaka ing masyarakat.
2. Tuladha crita rakyat: Timun Mas, Rara Jonggrang, Sangkuriang, lan sapiturute.
3. (Ringkesan crita Timun Mas)
4. Piwulang moral saka crita Rara Jonggrang: Kita kudu jujur lan ora oleh cidra.
5. Crita rakyat iku crita sing ora jelas asal-usule, dene crita legenda iku crita sing nyritakake asal-usule sawijining panggonan utawa kedadeyan.

Panutup

Muga-muga latihan soal iki bisa migunani kanggo para siswa kelas 4 anggone nyinaoni basa Jawa. Aja lali kanggo terus gladhen lan nyinaoni materi pelajaran kanthi tekun supaya bisa nguwasani basa Jawa kanthi becik. Sugeng sinau!